ΑΝΑΓΕΝΝΗΣΗ ΜΠΑΡΟΚ

ΤΗΝ ΣΥΝΑΝΤΗΣΗ ΜΠΟΡΕΙΤΕ ΝΑ ΤΗΝ ΠΑΡΑΚΟΛΟΥΘΗΣΕΤΕ ΑΠΟ ΤΟ YOUTUBE

1. Μαδριγάλια του Carlo Gesualdo

   Τα μαδριγάλια του 16ου αιώνα είναι πολυφωνικές συνθέσεις για τέσσερις ή περισσότερες φωνές, βασισμένες σε ιταλική ποίηση.

Ο Sesto libro di madrigali (Έκτο Βιβλίο Μαδριγαλιών) του Κάρλο Τζεζουάλντο περιλαμβάνει μερικά από τα πιο πειραματικά και συναισθηματικά φορτισμένα έργα της Αναγέννησης, με ένα από τα πιο γνωστά κομμάτια του, το *Moro, lasso, al mio duolo* (Πεθαίνω, δυστυχής, στον πόνο μου). Το έργο αυτό αντανακλά την ιδιοσυγκρασία του Τζεζουάλντο, του οποίου η μουσική υπερβαίνει τα τυπικά όρια της εποχής. 

Το Moro, lasso είναι μαδριγάλι γεμάτο από έντονες αρμονικές αποκλίσεις και παράτολμες διαφωνίες που εκφράζουν τον βαθύ εσωτερικό πόνο και το αίσθημα θλίψης. Το μαδριγάλι, γραμμένο για πέντε φωνές, είναι ιδιαίτερα γνωστό για την έντονη χρωματική γραφή του, δηλαδή τη χρήση αλλεπάλληλων διαφωνιών και ξαφνικών μεταβάσεων μεταξύ απομακρυσμένων τονικοτήτων. Αυτή η τεχνική υπογραμμίζει την αγωνία του ποιητικού κειμένου και προκαλεί μια συγκινητική ανταπόκριση στους ακροατές.

2. Αποσπάσματα από Όπερες του Μοντεβέρντι

  Ορφέας (Μοντεβέρντι)

Ο Ορφέας (L'Orfeo) του Κλαούντιο Μοντεβέρντι είναι μία από τις πρώτες όπερες στην ιστορία της δυτικής μουσικής και θεωρείται ορόσημο στη μετάβαση από την Αναγέννηση στο μπαρόκ. Πρωτοπαρουσιάστηκε το 1607 στη Μάντουα, στην αυλή των Γκονζάγκα, και είναι εμπνευσμένη από τον ελληνικό μύθο του Ορφέα και της Ευρυδίκης. Το λιμπρέτο γράφτηκε από τον ποιητή Αλεσάντρο Στρίτζιο και αφηγείται την ιστορία του τραγουδιστή και μουσικού Ορφέα, που επιχειρεί να φέρει πίσω από τον Κάτω Κόσμο την αγαπημένη του, Ευρυδίκη.

 Η Υπόθεση

Η όπερα χωρίζεται σε πέντε πράξεις, η καθεμία εκ των οποίων εκτυλίσσει ένα τμήμα της τραγικής ιστορίας:

1. Πράξη Α' - Ο Γάμος: Γιορτάζεται ο γάμος του Ορφέα και της Ευρυδίκης, και όλοι χαίρονται με τον έρωτα τους.

2. Πράξη Β' - Ο Θάνατος της Ευρυδίκης: Η ευτυχία των νεόνυμφων διακόπτεται απότομα όταν η Ευρυδίκη πεθαίνει μετά από δάγκωμα φιδιού. Ο Ορφέας, συγκλονισμένος, αποφασίζει να την ακολουθήσει στον Κάτω Κόσμο για να τη φέρει πίσω.

3. Πράξη Γ' - Το Ταξίδι στον Κάτω Κόσμο: Με την καθοδήγηση της ελπίδας, ο Ορφέας φτάνει στην είσοδο του Κάτω Κόσμου και με το τραγούδι του συγκινεί τον Χάροντα, που τελικά τον αφήνει να περάσει.

4. Πράξη Δ' - Η Ανάσταση της Ευρυδίκης: Ο Πλούτωνας και η Περσεφόνη, συγκινημένοι από την αγάπη του Ορφέα, του επιτρέπουν να πάρει την Ευρυδίκη, με την προϋπόθεση να μην κοιτάξει πίσω του καθώς θα την οδηγεί έξω από τον Άδη. Ο Ορφέας, όμως, δεν αντέχει και γυρίζει να τη δει, χάνοντάς την για πάντα.

5. Πράξη Ε' - Η Παρηγοριά: Καθώς ο Ορφέας μένει μόνος στη γη, τελικά παρηγορείται από τον Δία, ο οποίος τον ανεβάζει στον ουρανό, όπου θα ζει ως αθάνατος.

Η Στέψη της Ποππαίας

Η Στέψη της Ποππαίας (L'incoronazione di Poppea) του Κλαούντιο Μοντεβέρντι είναι μία από τις πρώτες όπερες που βασίζονται σε πραγματικά ιστορικά γεγονότα και πρόσωπα. Παρουσιάστηκε για πρώτη φορά το 1643 στη Βενετία και είναι το τελευταίο μεγάλο έργο του Μοντεβέρντι. Το λιμπρέτο γράφτηκε από τον Φραντσέσκο Μπουζενέλο και διηγείται την ιστορία του έρωτα μεταξύ του αυτοκράτορα Νέρωνα και της ευγενούς Ποππαίας Σαβίνας, η οποία τελικά γίνεται αυτοκράτειρα, παρά τα ηθικά και κοινωνικά εμπόδια.

 Υπόθεση

Η ιστορία εξελίσσεται στη Ρώμη και επικεντρώνεται στον Νέρωνα και την προσπάθειά του να εξασφαλίσει την εξουσία για την αγαπημένη του Ποππαία, απομακρύνοντας όσους στέκονται εμπόδιο στον δρόμο τους, συμπεριλαμβανομένης της συζύγου του, Οκτάβιας, και του μέντορά του, Σενέκα.

1. Πράξη Α' - Η Αγάπη και η Εξουσία: Ο Νέρωνας είναι τρελά ερωτευμένος με την Ποππαία και επιθυμεί να τη στέψει αυτοκράτειρα. Η Οκτάβια, η νόμιμη σύζυγός του, προσπαθεί να κρατήσει τη θέση της, ενώ ο φιλόσοφος Σενέκας προσπαθεί να αποτρέψει τον Νέρωνα από το να υποκύψει στο πάθος του.

2. Πράξη Β' - Συνωμοσίες και Θυσίες: Ο Νέρωνας δίνει εντολή να εκτελεστεί ο Σενέκας για να ξεπεράσει το εμπόδιο στην ολοκλήρωση της σχέσης του με την Ποππαία. Εν τω μεταξύ, η Οκτάβια προσπαθεί να οργανώσει μια συνωμοσία για να απομακρύνει την Ποππαία, αλλά αποτυγχάνει.

3. Πράξη Γ' - Η Τελική Νίκη της Ποππαίας: Παρά τα εμπόδια και τις συνωμοσίες, η Ποππαία κερδίζει τον θρόνο. Η όπερα ολοκληρώνεται με τη στέψη της, ενώ εκείνη και ο Νέρωνας γιορτάζουν τη νίκη και την εξουσία τους με έναν έντονα αισθησιακό και θριαμβευτικό ντουέτο, το περίφημο Pur ti miro.

3. Οι Τέσσερις Εποχές του Βιβάλντι

Οι Τέσσερις Εποχές του Αντόνιο Βιβάλντι είναι ένα από τα πιο δημοφιλή έργα της μπαρόκ μουσικής, αποτελώντας μία σειρά τεσσάρων κονσέρτων για βιολί που αναπαριστούν μουσικά τις εποχές του χρόνου: την Άνοιξη, το Καλοκαίρι, το Φθινόπωρο και τον Χειμώνα. Το έργο περιλαμβάνεται στο Il cimento dell'armonia e dell'inventione (Η πρόκληση της αρμονίας και της εφεύρεσης), ένα σύνολο 12 κονσέρτων που εκδόθηκε το 1725. Κάθε εποχή παρουσιάζει διαφορετική ατμόσφαιρα και συναισθηματικό ύφος, αναδεικνύοντας την ικανότητα του Βιβάλντι να συνδυάζει τη μουσική με τη φύση και τις αλλαγές της.

 Περιγραφή των Κονσέρτων

- Άνοιξη: Ξεκινά με μια χαρούμενη και φωτεινή μελωδία που συμβολίζει την αναγέννηση της φύσης, τα κελαηδήματα των πουλιών και την ευφορία της εποχής. Το κονσέρτο χρησιμοποιεί ζωντανούς και χαρούμενους ρυθμούς που φέρνουν στο νου την ανανέωση και την άνθηση.

- Καλοκαίρι: Στην αρχή, το κονσέρτο αναπαριστά τη ζέστη και τη ραστώνη της εποχής, ενώ προοδευτικά εξελίσσεται σε μια θύελλα, με έντονες, ταχείες μελωδίες που δίνουν την αίσθηση μιας ξαφνικής καταιγίδας. Η μουσική ενσωματώνει ηχητικά στοιχεία που θυμίζουν κεραυνούς και ανέμους.

- Φθινόπωρο: Το κονσέρτο αποδίδει τη χαρά της συγκομιδής και των εορταστικών εκδηλώσεων. Ακολουθεί ρυθμικές, ζωηρές μελωδίες που αντικατοπτρίζουν τη χαλαρή και απολαυστική διάθεση του φθινοπώρου, ενώ στη συνέχεια το έργο γίνεται πιο ήρεμο, σαν έναν ύμνο στη φύση που ξεκουράζεται μετά τον θερισμό.

- Χειμώνας: Με μελωδίες αιχμηρές και παγωμένες, το κονσέρτο αποτυπώνει την κρύα και άγρια αίσθηση του χειμώνα, από τον τσουχτερό άνεμο έως τη θαλπωρή ενός τζακιού. Οι απότομες ρυθμικές αλλαγές και οι ξαφνικές παύσεις αποδίδουν το αίσθημα της παγωνιάς και της απόκοσμης ομορφιάς του χειμώνα.

4. Δεύτερο και Πέμπτο από τα Έξι Βρανδεμβούργια Κοντσέρτα του J.S. Bach (BWV 1046-1051)

Τα Βρανδεμβούργια Κοντσέρτα (BWV 1046-1051) είναι συλλογή έξι κοντσέρτων του Γιόχαν Σεμπάστιαν Μπαχ, αφιερωμένα στον Μαργράβο του Βρανδεμβούργου Κρίστιαν Λούντβιχ. Ο Μπαχ τα όνομασε «Έξι κοντσέρτα για διαφορετικά όργανα». Αποτελεί μία από τις σημαντικότερες δημιουργίες στο σύνολο της εργογραφίας του και σημείο αναφοράς για το είδος του κοντσέρτο γκρόσο («μεγάλο κοντσέρτο», ιταλ. concerto grosso). Τα κοντσέρτα διακρίνονται για τους ασυνήθιστους συνδυασμούς οργάνων, όπως οι τρεις ομάδες εγχόρδων (βιολί, βιόλα και τσέλο) στο τρίτο κοντσέρτο, που γενικά απομακρύνονται από τη συνηθισμένη φόρμα του κοντσέρτο γκρόσο. Ξεχωρίζει η ποικιλομορφία στην ενορχήστρωση, με χρήση διαφορετικών σολιστικών οργάνων σε κάθε κοντσέρτο. Η σύνθεσή τους, τουλάχιστον κατά το μεγαλύτερο μέρος τους, τοποθετείται χρονικά την περίοδο παραμονής του Μπαχ στο Καίτεν (1717-23), ωστόσο είναι πιθανό ορισμένα τμήματα του έργου να είναι ακόμα παλαιότερα.