ΛΕΣΧΗ ΒΙΒΛΙΟΥ: ΣΥΝΑΝΤΗΣΗ 5η 

Ο ΤΕΤΑΡΤΟΣ ΤΟΙΧΟΣ

του CHALANDON SORJ 

"Με παρατηρούσε. Έψαχνε κάτι σ' εμένα. Σοβάρεψε. "Συνάντησες το θάνατο, αλλά δεν σκότωσες", μουρμούρισε ο γέρος.

Πιστεύω πως ανακουφίστηκε. Άναψε τσιγάρο, κάθισε στις φτέρνες. Ύστερα σώπασε, κοιτάζοντας το εύθραυστο φως έξω. Και δεν τόλμησα να του πω ότι έκανε λάθος."

"Η ιδέα του Σαμ ήταν ωραία και τρελή: να ανεβάσει την Αντιγόνη του Ζαν Ανούιγ στη Βηρυτό. Να κλέψει δυο ώρες απ' τον πόλεμο, παίρνοντας από κάθε στρατόπεδο έναν γιο ή μια κόρη για να τους κάνει ηθοποιούς. Ύστερα να συγκεντρώσει αυτούς τους εχθρούς πάνω σε μια πρόχειρη σκηνή, κάτι ανάμεσα σε κατεστραμμένη αυλή και ρημαγμένο κήπο. Ο Σαμουήλ ήταν Έλληνας. Και Εβραίος. Αδερφός μου, κατά κάποιον τρόπο. Μια μέρα μου ζήτησε να πάρω μέρος σ' αυτή την ποιητική ανακωχή. Μ' έβαλε να το υποσχεθώ, εμένα, έναν θεατράνθρωπο της πλάκας. Και του είπα ναι. Πήγα στη Βηρυτό, στις 10 Φεβρουαρίου 1982, με το χέρι απλωμένο στην ειρήνη. Πριν ο πόλεμος μου απλώσει βάναυσα το δικό του..."                      

 Sorj Chalandon

Ο Σορζ Σαλαντόν (το Σορζ, παιδικό του ψευδώνυμο· το πραγματικό είναι Ζορζ), Γάλλος δημοσιογράφος και συγγραφέας, γεννήθηκε το 1952 στην Τύνιδα.

Ρεπόρτερ και στη συνέχεια βοηθός αρχισυντάκτη στην εφημερίδα Liberation (1973-2007). Το 1988 του απονεμήθηκε το βραβείο Albert-Londres για τα ρεπορτάζ του για τη Βόρεια Ιρλανδία και τη δίκη του Κλάους Μπάρμπι. Από το 2009 δημοσιογραφεί στην εφημερίδα Le Canard enchaîné. Ασχολήθηκε με το μεγάλο ρεπορτάζ, πήρε το βραβείο Albert-Londres (1988) και είναι συγγραφέας οκτώ μυθιστορημάτων:

• Le Petit Bonzi (2005)

• Une promesse (2006, βραβείο Medicis)

• Mon traître (2008)

• La Légende de nos pères (2009)

• Retour à Killybegs (2011, Μέγα βραβείο μυθιστορήματος της Γαλλικής Ακαδημίας),

• Le Quatrième Mur (2013, βραβείο Γκονκούρ)

• Profession du père (2015)

• Le Jour d’ avant (2017)

ΟΙ ΑΝΤΙΓΟΝΕΣ ΑΝΟΥΙΓ ΚΑΙ ΣΟΦΟΚΛΗΣ

Η Αντιγόνη του Σοφοκλή και η Αντιγόνη του Anouilh είναι δύο διαφορετικές εκδοχές της ίδιας ιστορίας. Ενώ μοιράζονται κάποιες ομοιότητες, υπάρχουν επίσης κάποιες σημαντικές διαφορές μεταξύ των δύο έργων.

Η Αντιγόνη του Σοφοκλή γράφτηκε στην αρχαία Ελλάδα γύρω στο 441 π.Χ. και βασίζεται στον ελληνικό μύθο του Οιδίποδα. Στο έργο, η Αντιγόνη, η κόρη του Οιδίποδα, αψηφά τον νόμο και θάβει τον αδελφό της Πολυνείκη, ο οποίος είχε κηρυχθεί προδότης από τον βασιλιά. Το έργο πραγματεύεται θέματα όπως η δικαιοσύνη, ο ρόλος του κράτους και η σύγκρουση μεταξύ του θεϊκού και του ανθρώπινου νόμου.

Από την άλλη πλευρά, η Αντιγόνη του Anouilh γράφτηκε στη Γαλλία το 1942, κατά τη διάρκεια της ναζιστικής κατοχής. Η εκδοχή του Anouilh είναι μια σύγχρονη αναδιήγηση του αρχαίου ελληνικού μύθου, τοποθετημένη σε ένα σύγχρονο πλαίσιο. Στο έργο του Anouilh, η Αντιγόνη παρουσιάζεται ως μια τραγική ηρωίδα που αγωνίζεται ενάντια στην τυραννία του κράτους. Το έργο θεωρείται ως σχόλιο για τη ναζιστική κατοχή της Γαλλίας και το κίνημα αντίστασης που προέκυψε ως απάντηση.

Μία από τις βασικές διαφορές μεταξύ των δύο έργων είναι ο χαρακτηρισμός της ίδιας της Αντιγόνης. Στο έργο του Σοφοκλή, η Αντιγόνη παρουσιάζεται ως μια γυναίκα με ισχυρή θέληση και πάθος, η οποία είναι πρόθυμη να διακινδυνεύσει τα πάντα για να υποστηρίξει τα πιστεύω της. Στο έργο του Anouilh, η Αντιγόνη παρουσιάζεται περισσότερο ως θύμα των περιστάσεων, παγιδευμένη μεταξύ της αφοσίωσής της στην οικογένειά της και του καθήκοντός της προς το κράτος.

Μια άλλη διαφορά είναι ο τόνος των δύο έργων. Η Αντιγόνη του Σοφοκλή είναι μια τραγωδία, αλλά έχει στοιχεία ελπίδας και λύτρωσης. Η Αντιγόνη του Anouilh, από την άλλη πλευρά, είναι πολύ πιο σκοτεινή και πιο απαισιόδοξη, αντανακλώντας τη διάθεση της εποχής στην οποία γράφτηκε.

Συνολικά, ενώ και τα δύο έργα πραγματεύονται παρόμοια θέματα και χρησιμοποιούν τους ίδιους χαρακτήρες, είναι πολύ διαφορετικά όσον αφορά τον τόνο, τον χαρακτηρισμό και το μήνυμά τους.

Η Αντιγόνη του Anouilh θεωρείται συχνά ως αντίλογος στη ναζιστική κατοχή της Γαλλίας και στο κίνημα αντίστασης που προέκυψε ως απάντηση. Το έργο διερευνά θέματα όπως ο αγώνας για ελευθερία και ατομικότητα, η δύναμη του κράτους και η ένταση μεταξύ των προσωπικών αξιών και των απαιτήσεων της κοινωνίας.

Ένα από τα βασικά μηνύματα του έργου είναι η σημασία του να υπερασπίζεται κανείς αυτό που πιστεύει, ακόμη και μπροστά στη σαρωτική αντίδραση. Η Αντιγόνη παρουσιάζεται ως μια τραγική ηρωίδα που είναι πρόθυμη να θυσιάσει τα πάντα, συμπεριλαμβανομένης της ίδιας της ζωής της, για να υποστηρίξει τις αρχές της και να αψηφήσει την τυραννία του κράτους.

Ένα άλλο μήνυμα του έργου είναι ο κίνδυνος που ενέχει η ανεξέλεγκτη εξουσία του κράτους πάνω στο άτομο. Ο Anouilh απεικονίζει το κράτος ως μια καταπιεστική δύναμη που επιδιώκει να συντρίψει κάθε αντίθεση, ακόμη και αν αυτό σημαίνει τη θυσία αθώων ζωών. Μέσα από τον χαρακτήρα της Αντιγόνης, τονίζει τη σημασία των ατομικών δικαιωμάτων και την ανάγκη να αντισταθούμε στον αυταρχισμό.

Τελικά, το μήνυμα της Αντιγόνης του Anouilh είναι αυτό της ανυπακοής απέναντι στην καταπίεση. Το έργο ενθαρρύνει τους θεατές να αμφισβητήσουν την εξουσία του κράτους και να αγωνιστούν για τη δικαιοσύνη και την ελευθερία, ακόμη και όταν οι πιθανότητες είναι εναντίον τους. Είναι μια ισχυρή υπενθύμιση ότι, όσο ζοφερή κι αν φαίνεται η κατάσταση, υπάρχει πάντα ελπίδα για ένα καλύτερο μέλλον, αν οι άνθρωποι είναι πρόθυμοι να σηκωθούν και να υπερασπιστούν το σωστό.